X-RAY KORUYUCU ÖNLÜKLER İÇİN

KURŞUN EŞDEĞERİ

TEST YÖNERGESİ

Kurşun ve Kurşun Eşdeğeri Nedir?

Kurşun, yüksek yoğunluğu nedeniyle, x-ışını radyasyonunu bloke edici/emici özelliğe sahip bir metaldir. Bu nedenle radyoloji alanında x-ray den korunmak için kurşun kaplamalar ve örtüler kullanılır.

Saf kurşun, çeşitli kalınlıklarda kullanıldığında farklı seviyelerde koruma sağlar.

Aşağıdaki listede x-ray cihazı 80 kV çıkış verdiğinde; farklı kurşun kalınlıklarında koruma yüzdeleri verilmiştir.

 0.01 mm  Pb - % 25 koruma

0.04 mm  Pb - % 55 koruma

0.10 mm  Pb - % 70 koruma

0.125 mm Pb - % 80 koruma

0.25 mm  Pb - % 96 koruma

0.35 mm  Pb - % 97 koruma

0.50 mm  Pb - % 99 koruma

1.00 mm  Pb - % 99 dan fazla koruma

Saf kurşun metal formu kırılgandır ve giysi olarak kullanılamaz. Bu nedenle saf kurşun veya kurşun oksit; plastikleştirici malzemelerle veya bağlayıcı kimyasallarla  belirli yüzdelerle karıştırılarak koruyucu kaplama veya giysi malzemesi haline getirilir.

Bu tip kaplama malzemelerinin saf kurşuna göre sağladığı koruma “Kurşun Eşdeğeri”  olarak tanımlanır. Bu tip kurşun içerikli malzemeler ile yapılan kaplamaların ve giysilerin sağladığı koruma, hangi kalınlıktaki saf kurşununkine denk geliyorsa, bulunan değer o kaplama için kurşun eşdeğeri olarak tanımlanır.

Örnek: 0.125 mm saf kurşun ile %80 koruma sağlıyorsak, ve kurşun tozu ve çeşitli kimyasallar ile elde ettiğimiz giyilebilir durumdaki bir önlükten %80 koruma sağlayabiliyorsak, o önlük için kurşun eşdeğeri 0.125 mm Pb dir denir.

Antimon, Kalay,  Tungten ve Bizmut gibi başak materyaller de kurşuna  benzer özelliklere sahiptir, radyasyonu emer/bloke eder. Bu metaller ile hazırlanan kaplamaların sağladığı koruma da yine “Kurşun Eşdeğeri”  veya mm Pb cinsinden tanımlanır.

“Kurşun Eşdeğeri”  Nasıl Ölçülür?

Kurşun Eşdeğerini ölçmek için çeşitli standartlar vardır. En basit ve yaygın metot koruyucu kaplama ile saf kurşunu kıyaslamaktır. Kiran tarafından bu yöntem %100 e varan hassasiyetlerde sonuçlar vermektedir. Son birkaç on yıldır kullanılan bu yöntem ISO dahil olmak üzere çeşitli onay kuruluşları tarafından da kabul görmüştür.

Kurşun eşdeğeri 60 kV dan 120 kV a çeşitli değerlerde ölçülür. Akım ve zaman kV değerine göre ayarlanır.

Kurşun eşdeğerini ölçmek için aşağıdaki ekipmanlara ihtiyaç vardır.

X-ray cihazı

Kalınlığı bilinen kalibre edilmiş saf kurşun

Densite (yoğunluk) test aleti

X-ray filmi ve banyo cihazı

Minimum (1 inch-kare) 6.45 santimetrekare test örneği

X-ray kaseti

Test Prosedürü

Test edilecek kaplama numunesini en az 6.45 cm kare boyutlarında kesin.

Kasete film yerleştirin.

Kaseti tüpü altına yerleştirin

Saf kurşun referansı ve test numunesini kasetin üzerine yerleştirin

(bkz. resim 1)

X-ray değerini test edilecek değere ayarlayın (80 kV).

Şutlama yapın ve filmi banyo edin

(bkz. resim 2 )

Test Sonuçları Nasıl Alınır?

Filmi negatoskopa yerleştirin ve densitometre ile yoğunluğu ölçün.

Densite değerlerini kaydedin

Grafik kağıdına yatay eksene mmPb değerleri, dikey eksene de densite değerleri gelecek şekilde ölçüm değerlerini yerleştirin (bkz fig2)

Bütün noktaları bir doğru olacak şekilde birleştirin.

Numune üzerinden üç noktada densite değerini ölçün.

Numunenin densite değerine grafik üzerinde karşılık gelen mmPb değeri, o numunenin Kurşun Eşdeğeri olacaktır. (bkz.resim 3) 

KURŞUN KORUYUCU İÇİN DİĞER TESTLER

Doz Kontrolü: 

Doz kontrolü için aşağıdaki ekipmanlara ihtiyaç vardır.

X-ray cihazı

X-ray doz-kV test cihazı ( Unfors )

Test edilecek koruyucu malzeme

X-ray cihazını 70 kV 20 mAs çıkışa ayarlayın.

Doz detektörü üzerine direk grafi yapın.

Gray cinsinden doz değerini kaydedin.

Test edilecek kaplamayı detektörün üzerine koyup grafi yapın.

Gray cinsinden doz değerini kaydedin.

Üç ayrı SID için 115-150-180 üç ayrı ölçüm yapın.

Ölçüm sonuçlarının ortalamasını alın.

Koruma Yüzdesi = (Kaplamalı Ölçüm Ortalaması/Çıplak Ölçüm Ortalaması) x 100 olarak hesaplanır.

Göz ile Muayene:

Göz ile Muayene için aşağıdaki ekipmanlara ihtiyaç vardır.

X-ray cihazı (Tercihen Fluoroskopi cihazı)

Test edilecek koruyucu malzeme

Gözle muayene herkes tarafından yapılabilecek rutin bir kontroldür.

Test edilecek malzeme fluoroskopi altında gözlenerek çatlak, yırtık ve kopmalara karşı gözlenir. 

Sorularınız için

Bora METİN  

bora.metin@ekoltibbi.com.tr                                                          

Özer ERDEN

TÜMRAD-DER Yönetim Kurulu Üyesi

 ozer_erden@hotmail.com

Yorumlar